Powstanie i rozwój klubu sportowego TKS „Tomasovia”
„Powstanie i rozwój klubu sportowego TKS „Tomasovia” jest częścią rozdziału pracy magisterskiej „Historia powstania i działalność sekcji piłki nożnej TKS „Tomasovia” w Tomaszowie Lubelskim w latach 1960-2008″, która została napisana przez D.K.
W latach dwudziestych Tomaszów liczył zaledwie kilka tysięcy mieszkańców, a posiadał kilka klubów sportowych co było wymownym faktem o aktywności jego mieszkańców, jednak z drugiej strony brakowało funduszy na ich utrzymanie, braku własnych urządzeń czy też boisk oraz odpowiedniej ilości działaczy i instruktorów sugerowały, że w mieście nie może być tak wiele klubów. Ograniczano się zatem do imprez lokalnych, takich jak: zawody piłki nożnej, siatkowej i koszykowej, tenisa ziemnego, strzelectwa sportowego, hippiki, sportów wodnych czy gimnastyki sportowej i przyrządowej, organizowanych z okazji świąt państwowych.
Jeden z nauczycieli tomaszowskiego gimnazjum, profesor Ignacy Malec, który był założycielem UKS „Thomasovia” wspominał te czasy mówiąc: „To była prawdziwa walka pomiędzy nami, reprezentującymi postępowe tendencje, a członkami tamtych trzech klubów. Klub był nie tylko organizacją sportową, ale przynależność do niego określała jednocześnie postawę społeczną i polityczną człowieka. Klub, jako organizacja sportowa, jednocześnie wychowywała swoich członków na przodujących nie tylko w nauce i sporcie, ale wpajał również cechy patriotyczne i umiłowanie ojczyzny”.
W tej sytuacji, działacze sportowi wszystkich klubów Tomaszowa zastanawiali się co uczynić aby sport w Tomaszowie pozostał. Większość nich była za utworzeniem jednego klubu, który miałby zrzeszać najlepszych sportowców ze wszystkich klubów, a połączone budżety na prowadzenie działalności sekcji. Na przełomie lat 1922-1923 podjęto decyzje o utworzeniu klubu pod nazwą Miejski Klub Sportowy „Thomosovia”. Na pierwszym zebraniu organizacyjnym spośród osób zainteresowanych wybrano zarząd w skład którego weszli: Franciszek Bocheński, Ignacy Malec, Zygmunt Bocheński, Władysław Leszczyński, Józef Kotowski, Adam Seferowicz, Władysław Michalski, Stanisław Nocek, Ignacy Panasiewicz, Feliks Zawadzki, Moszko Szajflinder, Icko Ekerman, Piotr Bellert, Wiktor Mirowski, Michał Druszkiewicz i Zygmunt Czok. Z uwagi na bardzo skromne fundusze związane z działalnością klubu sportowego postanowiono powołać sekcje: piłki nożnej, siatkowej, lekkoatletycznej, tenisa stołowego i sportów wodnych. W krótkim okresie działalności klubu udało się nawiązać równą, a i czasami zwycięską rywalizację sportową z drużynami z sąsiednich miast: Zamościa, Biłgoraja, Hrubieszowa, Rawy Ruskiej oraz Lubaczowa. Przy klubie działały również środowiska twórcze, organizowano zespoły muzyczne i kółka dramatyczne. Na przestrzeni lat „Thomasovia” wielokrotnie zmieniała nazwę. Pierwsza nazwa to Uczniowski Drużyna Sportowa „Thomasovia”. Nazwę tę wiązano z drużyną piłki nożnej. Rozwój sekcji piłkarskiej oraz powstałej lekkoatletycznej, co przyniosło duży wzrost zawodników, doprowadziło do kolejnej zmiany nazwy na Uczniowski Klub Sportowy „Tomasovia”.
Rozpoczęta II wojna światowa zatrzymała rozwój sportu w „Tomasovii”, a nawet można stwierdzić, że życie sportowe niemal zamarło. Jedyną dyscypliną, która była nadal uprawiana to piłka nożna. Kultywowali ją partyzanci, którzy grali mecze na leśnych polanach.
W lipcu 1944 roku wyzwolono m.in. Tomaszów wraz z Biłgorajem, Hrubieszowem i Zamościem. Zaczęto od nowa organizować administracje, a po krótkim czasie dały znać o sobie brak sfery życia publicznego i kultury fizycznej czy też sportu. Najszybciej zorganizowali się działacze sportowi i piłkarze. Z inicjatywy działaczy i sportowców przystąpiono do odbudowy budynku „Sokolni” i uporządkowania terenów, na których znajdowało się Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. W bardzo szybkim tempie zrobiono boiska do piłki nożnej i siatkowej, ogrodzono cały teren, a także odremontowano budynek „Sokolni”.
Główną rolę w reaktywowaniu Klubu odegrali: inspektor wychowania fizycznego Władysław Vogelgesang i nauczyciel liceum ogólnokształcącego Ignacy Malec. Pierwszym prezesem po wojnie w „Tomasovii” został Bronisław Daniel. Przywiązanie młodzieży tomaszowskiej do sportu wyczynowego może potwierdzić fakt, że już 18 sierpnia 1944 roku rozegrano pierwszy mecz piłki nożnej pomiędzy „Tomasovią” a reprezentacją wojsk radzieckich. Wygrali tomaszowianie 11:9.
Szybki rozwój struktur sportowych na terenie całego kraju sprawił, że w 1947 roku klub został objęty patronatem Zrzeszenia Sportowego „Spójnia”, który dał możliwość rywalizacji na szerszym terenie, niż były powiat tomaszowski.
Poczynając od roku 1948 odnotowuje się wzmożony rozwój klubu w różnych dyscyplinach, który trwa do 1967 roku. Są to lata sukcesów i dużego zaangażowania ze strony zarządu klubu, kadry szkoleniowej, działaczy sportowych i przede wszystkim zawodników. Zmiany struktur organizacyjnych w Polsce sprawiły, że w 1956 roku klub przyjął patronat Zrzeszenia Sportowego „Ludowe Zespoły Sportowe” z siedzibą w Lublinie, który dał możliwości jeszcze większej niż dotychczas rywalizacji na terenie objętego regionu niż wcześniejsze zrzeszenie „Spójnia”. Po wejściu w struktury LZS-u klub zmienił nazwę na Ludowy Klub Sportowy „Tomasovia”. Działalność klubu, który prężnie się rozwijał, potrzebował coraz większych nakładów finansowych, które miały wpływ na m.in. poziom szkolenia, a także utrzymanie obiektów sportowych. Dużą pomoc w uzyskaniu tych środków dało właśnie Zrzeszenie Sportowe LZS przyznając dotacje finansowe. Do pomocy przystąpiły także ówczesne zakłady pracy w Tomaszowie Lubelskim, a klub w ramach umowy rozwinął swoją nazwę na Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy „Tomasovia”. Dodatkowym zastrzykiem finansowym dla klubu były dotacje finansowe otrzymane od „Toto-Lotka” oraz Głównego Komitetu Kultury Fizycznej, a także sprzedawanych cegiełek na terenie powiatu czego efektem było wybudowanie i oddanie do posiadania w 1960 roku dla MLKS „Tomasovia” stadionu sportowego oraz hali sportowej. Obiekty te zlokalizowano w zachodniej części miasta na Alejach Sportowych.
Od początku istnienia „Tomasovii” w klubie prym wiodły dwie sekcje : piłki nożnej i siatkowej. W późniejszych latach rozwijały się sekcje lekkiej atletyki, kolarstwa czy podnoszenia ciężarów. Piłkarze w krótkim okresie czasu osiągnęli największy sukces jakim był awans do 1/8 finału pierwszej edycji Pucharu Polski, siatkarze sekcji męskiej zdobywali mistrzostwa i v-ce mistrzostwa województwa LZS-u oraz w roku 1960 po meczach barażowych awansowali do II ligi. Kolarze startujący na trasach całej Lubelszczyzny zdobywali 12 pierwszych miejsc w różnych wyścigach na terenie województwa. Sekcja podnoszenia ciężarów zdobyła cztery tytuły mistrzostw Polski w kategorii juniorów LZS. Barwy klubu reprezentowali też lekkoatleci, którzy w ogólnopolskich zawodach osiągali znaczące wyniki. Przy MLKS „Tomasovia” działały jeszcze inne sekcje, tj. sekcja tenisa stołowego, szachowa, narciarstwa, brydżowa i turystyczna. Spełniały one jednak funkcje kulturalno-rozrywkowej.
Za wyniki jakie odnotowywali sportowcy na zawodach ogólnopolskich oraz za inne osiągnięcia w sporcie wyczynowym, za pracę społeczną na polu upowszechniania kultury fizycznej w latach 1948-1967, klub sportowy „Tomasovia” otrzymał Znak Jakości „Omega” i oficjalnie był zaliczony do najlepszych 12-tu klubów Ludowych Zespołów Sportowych w Polsce.
Po tym paśmie sukcesów klubu nadszedł czas regresji. Przyczyny należy upatrywać głównie w częstej zmianie zarządu klubu, jak również złej polityce naboru opartej o szkolnictwo podstawowe i średnie. Źle prowadzona organizacja była jednym z głównych czynników przekreślającym rozwój klubu, kiedy inne ośrodki sportowe przeżywał swój wzmożony rozwój.
Po tym fakcie, klub „Tomasovia” postrzegany jako prężny ośrodek sportowy przestał odgrywać znaczącą rolę w kształtowaniu lig i klas sportowych. Do 1998 roku działalność klubu ograniczała się głównie do sekcji piłki nożnej i siatkowej, które i tak nie rokowały na większe sukcesy sportowe. Przełom nastąpił po 2000 roku, kiedy drużyna żeńska piłki siatkowej zdobywała medale mistrzostw Polski kadetek, a młodzi piłkarze Tomasovii v-ce mistrzostwo Polski juniorów starszych. Prężniej zaczęła się rozwijać sekcja wrotkarstwa torowego, w której młodzi zawodnicy zdobywają liczne laury na szczeblu ogólnopolskim.